Πρόσφατα είχα την ευκαιρία να παρευρεθώ στο γραφείο του πρώην προέδρου της Αμε­ρικανικής Κεντρικής Τράπεζας (Fed), κ. Ρaul Volcker. Ανάμεσα στα θέματα που συζητήθηκαν, αναπόφευκτα ήταν και το θέμα της Ελλάδος. Τα νέα από το Σαββατοκύριακο που είχε παρέλθει ήταν ότι το πρόγραμμα στήριξης της Ελλάδος έπαιρνε σάρκα και οστά.

Τα ερωτήματα, όμως ήταν εύλογα στη διάρ­κεια της συζήτησης. Τι θα γίνει το 2011, το 2012, το 2013 και το 2014; Πολύ περισσότερα χρεόγραφα λήγουν στη διάρκεια των ετών αυτών και οι απαιτήσεις και οι υποχρεώ­σεις θα είναι πολύ μεγαλύτερες από τις σημερινές. Φυσικά, το ζήτημα δεν πε­ριορίζεται μονάχα στην Ελλάδα ή στις χώρες της Ε.Ε. στη Μεσόγειο. Το θέ­μα είναι πολύ ευρύτερο και πολύ πιο σοβαρό και αγγίζει και την αμερικανι­κή οικονομία. Η κρίση των δανείων (subprime) δεν ήταν παρά το αποτέλεσμα μιας πολιτικής πλέ­ον της δεκαετίας, η οποία στηρίχθηκε στην πα­ραγωγή ομολογιών και χρεογράφων προς δια­πραγμάτευση (πολλά από αυτά με ελάχιστη ή υ­ποτυπώδη πραγματική κάλυψη/ collateral). Τα ομόλογα αυτά μαζί με τα παράγωγά τους έφθα­σαν να αγγίζουν τα 700 εκατομύρια δολάρια παγκοσμίως (με βάση στοιχεία της Βank of International Settlements). Ο ρυθμός ανάπτυξής τους ήταν γεωμετρικός, με αποτέλεσμα χρήμα να εκδίδεται για κάλυψη ομολόγων που δεν είχαν αντίκρισμα.

Η γεωμετρική αύξηση της προσφοράς χρήματος, δημιούργησε ευ­φορία στις αγορές, μείωσε σημαντικά τα επιτόκια, με αποτέλεσμα τις γνωστές φούσκες χρηματιστη­ρίων, ομολό­γων, ακινήτων κ.λπ.

Ο ταχυδρόμος, όμως, χτυπά δυο φορές. Η πρώ­τη κρίση την οποία η παγκόσμια οικονομία αι­σθάνθηκε, ήταν κρίση αξιών στις τιμές των διαφό­ρων επενδύσεων. Η παγκόσμια οικονομική ιστορία, όμως, μας διδάσκει ότι η κρίση πάντοτε είναι του­λάχιστον διπλή. Η δεύτερη φά­ση της εμφανίζεται στην αρχή σαν δημοσιονομική και μεταλλάσσεται σε πλή­ρη νομισματική κρίση, δεδομένου ότι από τις 15 Αυγούστου του 1971 το παγκόσμιο οικονομικό πλοίο διασχίζει τις θάλασσες χωρίς άγκυρα.

Η δημοσιονομική κρίση ελλειμμάτων και χρεών των διαφόρων κρατών είναι πολύ σοβαρότερη από αυτή που τελευταία δημοσιεύεται. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Ο μέ­σος όρος εθνικού χρέους στην Ε.Ε. υπερβαίνει το 430% του ΑΕΠ. Μπορεί η Γερμανία να ισχυρίζεται ότι καλά κρατεί, αλλά τα νούμερα δείχνουν άλλη πραγματικότητα.

Οι πραγματικές υποχρεώσεις, και κατ’ επακόλουθο το πραγματικό χρέ­ος της Ελλάδος, ξεπερνούν το 875% του ΑΕΠ, και αυτό με βάση στοιχεία και εκτιμήσεις υποχρεώσεων του 2004.

Ας θυμηθούμε ότι, όταν ο πρώην πρόεδρος της Fed, κ. Βόλκερ, εφιστούσε την προσοχή στον Πρόεδρο Ρίγκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1980 ότι τα δημοσιονομικά ελλείμματα θα δημιουργή­σουν προβλήματα στην Αμερική, έφθασε μέχρι το σημείο να παραιτηθεί, λόγω εκείνης της διαφωνίας. Φυσικά, η Ιστορία τον δικαίωσε (το δολάριο έχα­σε το 50% της αξίας του έναντι του ιαπωνικού γεν, 30% έναντι του γερμανικού μάρκου, το χρηματι­στήριο κατέρρευσε το 1987 κ.ο.κ.), όπως τόσες άλ­λες φορές το έχει κάνει, και για αυτό και είναι γνω­στός σαν ο καλύτερος πρόεδρος που πέρασε από τη Fed. Την γνώση, την ε­μπειρία και τη σοφία του ο πρόεδρος Ομπάμα την αναγνώρισε, και γι’ αυ­τό τον τοποθέτησε πρόεδρο του Συμβουλίου Οι­κονομικής Ανά­καμψης.

Η αλήθεια των αριθμών
H ωμή πραγματικό­τητα για τη Γερμανία: πραγματικές υποχρεώσεις άνω του 400% του ΑΕΠ, τη Γαλλία (υποχρεώ­σεις άνω του 550%), την Πολωνία (υποχρεώσεις άνω του 1550%) κ.λπ. Το εύλογο ερώτημα, βέ­βαια, είναι ποια είναι τα νούμερα για την Αμερι­κή; H δημοσιονομική ανισορροπία της Αμερικής είναι σχεδόν η ίδια με αυτήν της Ε.Ε. (εκτιμάται στα 63 τρισεκατομμύ­ρια δολάρια, όταν το ΑΕΠ είναι 14 τρισεκατομ­μύρια δολάρια).

Ο ρυθμός αύξησης (και πάλι με παλαιοτέρα στοιχεία, δηλαδή πριν α­πό την οικονομική κρίση, που ση­μαίνει ότι τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα τώρα) των δημοσιονομικών ελλειμμάτων είναι τέτοιος, που η Αμερική θα υποχρεωθεί το 2019 να ξοδεύει 95% όλων των φόρων που εισπράττει για τόκους των ο­μολόγων της και για συντά­ξεις, σύμφωνα με την πρόσφατη δημοσιευμένη μελέτη του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών (The Financial Report of the United States Government, 2009). Φυσικά, η κα­τάσταση αυτή θα προκαλέσει σεισμικές οικονομικές καταστροφές πολύ πριν από το 2019, μιας και οι α­γορές προεξοφλούν τις προβλεπόμενες σεισμικές δο­νήσεις, ειδικά όταν βασίζoνται σε χρήμα και υποσχέσεις χρεογράφων χωρίς αντίκρισμα. Πού, λοιπόν, μπο­ρεί κανείς να καταλήξει;
Τρία βασικά συ­μπεράσμα­τα μπορούν να αντληθούν:

  • Πρώτον, βαδίζουμε ολοταχώς προς παγκόσμια (και όχι μόνο ελληνική) δημοσιονομική κρίση.
  • Δεύτερον, η κρίση όλων των νομισμάτων έ­ναντι μέταλλων και πραγματικών κεφαλαίων (assets) είναι αναπόφευκτη.
  • Τρίτον, το παγκό­σμιο οικονομικό πλοίο χρει­άζεται να επανακτήσει μια άγκυρα και να βρει ένα ασφαλές λιμάνι για επισκευές, πριν ξεκινή­σει για το επόμενο ταξίδι του.

Αναδημοσίευση από τον Κόσμο του Επενδυτή
Δρ Ιωάννης-Ευρυβιάδης Χαραλαμπάκης
οικονομικός σύμβουλος του Βlackstone Financial Group στην Αμερική και καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι